Cosmos ATOM Nedir?
Cosmos, konsensüs prosedürleri tarafından desteklenen, merkezisiz, bağımsız paralel blok zinciri ağı olarak bilinir. Başka bir deyişle Cosmos, birbiriyle ölçeklenebilen ve çalışabilen bir blockchain ekosistemidir. Cosmos’tan önce, blok zincirleri, aralarında hiçbir iletişim olmadan silolandı.
Bir blok zinciri oluşturmak ve bu blokların hızla işlem görmesini sağlamak yoğun ve çaba gerektiren bir işlemdir. Bu noktada Cosmos, blockchain ile ilgili bu sorunları yeni bir teknik vizyonla çözüyor. Cosmos tarafından taşınan bu vizyonu anlamak için blockchain teknolojisinin temellerine ihtiyacımız var.
Cosmos Kurucusu Kim?
Cosmos ATOM Nedir? Ekosisteme açılan kapı olan Tendermint’in geliştiricileri Jae Kwon, Zarko Milosevic ve Ethan Buchman’dır. Kwon hala baş mimar olarak görünse de, 2020’de CEO olarak görevinden ayrıldı. Peng Zhong, de Tendermint görevini devraldı ve yönetici adlarında kapsamlı değişiklikler yaptı. Amaçları, geliştiricilere sunulan deneyimi geliştirmek, Cosmos’u kullanmak için hevesli bir topluluk oluşturmak ve konuyla ilgili eğitim kaynakları oluşturmaktır.
Blockchain Nedir?
Cosmos ATOM Nedir? Blok zincirinin ne olduğunu anlamak için blok zinciri doğrulayıcıları olmalıdır. Bu doğrulayıcılar iyi huylu veya kötü niyetli olabilir. Doğrulayıcılar kötü niyetli bile olsa doğru kalan bir dizi doğrulayıcıyı kaydeden bir dijital kayıt olarak tanımlanabilir. Her bir taraf, defterin bir kopyasını bilgisayarında tutar ve işlem bloklarını aldığında protokol tarafından tanımlanan kurallara göre günceller.
Cosmos ATOM Nedir? Blok zinciri teknolojisinin asıl hedefi defterin doğru şekilde kopyalandığından emin olmaktır, diğer bir deyişle her dürüst taraf defterin aynı sürümünü anlık görebildiğinden doğru kopyalama önem teşkil etmektedir. Blok zinciri teknolojisinin ana katkısı, tarafların merkezi bir otorite altında hareket etmek zorunda olmayan bir dijital defteri paylaşma önceliğine sahip olmasıdır.
İlk ve en ünlü blok zinciri uygulaması, merkezisiz olan bir para birimi olan Bitcoin’dir. Ağdaki daha fazla teknik bakış açısından, tanımlayıcı durum makinesi olarak bilinir ve tüm düğümlerde çoğalır ve birden fazla üçüncü taraf Blockchain sağlayıcısı olmadığı sürece güvenliği korur.
- Durum makinesi, işleri devam ettiren ve girdi aldığında bunları değiştiren bir programdır. Uygulama (mesela bir Kripto para birimi için token bakiyeleri)ve durumu değiştiren süreçleri farklı şeyleri temsil edebilen yazılımlar vardır.
Tanımlayıcı kavramı, aynı oluşum durumundan için tekrarlandığında, sonuç durumunun her zaman ortaya çıkacağı anlamına gelir.
Mimari bir perspektiften, blok zincirler üç kavramsal katmanda olabilir:
- Uygulama: Bir dizi işlemin yani işlemlerin işlenmesinden sorumlu olan, durumu güncellemekle sorumlu olan taraf olarak tanımlanabilir.
- Ağ Oluşturma: fikir birliği işlemlerinin ve mesajlarının dağıtılmasının bir parçası olarak tanımlanabilir.
- Konsensüs: düğümlerinin mevcut sistem durumu üzerinde anlaşmaya varmasına izin verir.
Durum makinesi, uygulama katmanıyla aynı şekilde olarak bilinir. Uygulamanın durumunu ve durum işlevlerini açıklar. Diğer katmanlar, durumu ağa bağlı tüm düğümlere kopyalamaktan sorumludur.
Cosmos, Kapsamlı Blok Zinciri Ekosistemine Nasıl Uyum Sağlamaktadır?
Bitcoin’in Hikâyesi (Blok Zinciri 1.0)
Cosmos ATOM Nedir? Cosmos’un ekosistemine nasıl uyduğunu anlamak için şu kavramı tarihsel olarak anlamak gerekir. İlk bilinen blok zinciri, 2008’de oluşturulan ve iş kanıtı olarak yeni bir fikir birliği mekanizması kullanan eşler arası dijital para birimi olarak olarak bilinir.
Blok zincirindeki ilk merkezi olmayan uygulama Bitcoin’dir. Kısa bir süre sonra bireyler, merkezi olmayan uygulamaları fark ettiler ve uygulama dünyasında yenilerini yaratma arzusuyla üretmeye başladılar.
Bitcoin blok zinciri çağının başlangıcında, merkezi olmayan uygulamalar geliştirmek için kod tabanını çatallamak veya bu kod tabanında yeni bir sistem oluşturmak olarak bilinen iki seçenek vardı. Fakat Bitcoin kod tabanı çok monolitik bir yapıya sahip olduğunu görmekteyiz. Ayrıca, daha iyi araçlara ihtiyaç vardı çünkü bitcoin programlama sınırlıydı ve çok kullanıcı dostu değildi.
Ethereum’un Hikayesi (Blok Zinciri 2.0)
Cosmos ATOM Nedir? 2014 yılında Ethereum, merkezsiz platformlar oluşturmak için yeni bir proje ile piyasaya giriş yapmıştır. Ethereum bunu uygulama katmanını Ethereum Virtual Machine adlı sanal bir makineye çevirerek başardı. Bu sanal makine, herhangi bir geliştiricinin Ethereum blok zincirinde izinsiz olarak dağıttığı akıllı sözleşmeler adı verilen programları işleme yeteneği ile oluşturuldu.
Bu yeni yaklaşım, binlerce insanın merkezi olmayan uygulamalar oluşturmaya başlamasına izin verdi. Ancak, bu yaklaşımın sınırları hızla ortaya çıktı ve bugün hala devam ediyor.
Ethereum Kısıtlamaları
Ölçeklenebilirlik
İlk kısıtlama, ölçeklendirilmiş olarak bilinir. Ethereum üzerine inşa edilmiş merkezsiz platformlar saniyede 15 işlemlik paylaşılan bir oranda bloke edilir. Aslında, Ethereum şu anda iş kanıtı kullanıyor Ethereum merkezi olmayan uygulamaları sınırlı kaynaklar için yalnızca blok zinciri için rekabet ediyor.
Kullanılabilirlik
İkinci kısıtlama, geliştiricilere verilen büyük olmayan ölçekli esneklik olarak bilinir. EVM, tüm kullanıcı işlemlerini kullanılabilir durumda tutması gereken bir sanal alan olduğundan orta kullanım işlemi için optimize edilmiştir. Bu, geliştiricilerin uygulamalarının tasarımından ve verimliliğinden ödün vermesi gerektiği anlamına gelir. Diğer faktörlerin yanı sıra, birkaç programlama dili ile sınırlıdırlar ve otomatik kod üretimi uygulanamaz.
Bağımsızlık
Üçüncü kısıtlama da, her uygulamanın bağımsızlık açısından sınırlı olmasıdır, çünkü tüm uygulamalar aynı temeli paylaşır. Bu kısıtlama iki yönetim katmanı oluşturur: uygulama ve en temel katman. Uygulama katmanı, temel katman ile sınırlıdır. Uygulamada bir hata oluşursa platform yönetiminin onayı olmadan hiçbir şey yapılamaz. Uygulama, EVM’de yeni bir özelliği gerektiriyorsa, bu özellik için Ethereum platform yönetiminden onay gerekir.
Cosmos’un Vizyonu (Blok Zinciri 3.0)
Cosmos’un vizyonu, geliştiricilerin kolayca blok zincirleri oluşturmasını ve blok zincirleri arasında işlem yapmalarını sağlayarak aşmalarını kolaylaştirmayı sağlamaktır.
Bu noktada asıl amaç birbiriyle merkezi olmayan bir şekilde iletişim kurabilen blok zincirlerden birini oluşturmaktır.
Cosmos sayesinde blok zincirleri özerkliklerini, hızlı işlemlerini koruyabilir ve ekosistemdeki diğer blok zincirlerle iletişim kurabilir.
Bu vizyon, Tendermint, Cosmos SDK ve IBC gibi bir dizi kaynak araçla gerçekleştirilir ve kullanıcıların hızlı bir şekilde güvenli, ölçeklenebilir ve birlikte çalışabilir blok zinciri uygulamaları oluşturmasını sağlamak için tasarlanmıştır. Ağın teknik mimarisine ve Cosmos’taki en önemli araçlardan bazılarına daha yakından bakıldığında, Tendermint ekibi tarafından oluşturulan bir açık kaynak topluluğu projesidir.
Ek olarak, her kullanıcısı, geliştirici ekosistemini bir sonraki düzeye taşımak için bu platformda ek araçlar oluşturma gücüne sahiptir.
Tendermint BFT ve ABCI Nedir?
Cosmos ATOM Nedir? Hali hazırda bir blok zinciri oluşturabilmek, üç katmanın sıfırdan kurulmasını gerektirmekteydi. Ethereum, her kullanıcının akıllı sözleşmeler şeklinde özel mantığı yayabileceği sanal makine blok zinciri sağlayarak merkezi olmayan uygulama geliştirmeyi kolay hale getirdi. Fakat blok zincirlerinin geliştirilmesi için bir basitlik sağlanmadı.
Bitcoin gibi, Go-Ethereum çatallanmak ve özelleştirmek için monolitik bir teknoloji yığını olmaya devam ediyor. Burada Jae Kwon tarafından yaratılan Tendermint devreye giriyor. Tendermint BFT, bir blok zincirinin katmanlarını ve fikir birliğini genel bir motorda bir araya getiren bir çözümdür ve geliştiricilerin karmaşık bir temel protokol yerine uygulama geliştirmeye odaklanmasına olanak tanır.
Tendermint BFT motoru, Uygulama Blok Zinciri Arayüzü ismi verilen bir soket kuralı ile uygulamaya bağlantısı sağlanmaktadır. Bu protokol herhangi bir programlama diline uygulanabilir, böylece geliştiricilerin ihtiyaçlarına göre bir dil seçmelerine olanak tanır. Ancak bu özellikler bunlarla sınırlı değildir. Tendermint BFT’yi yeni bir teknoloji blok zinciri yapan özellikler aşağıda açıklanmıştır.
Tendermint BFT (Byzantine Fault Tolerance) Özellikleri
- Genel veya özel blok zinciri: Tendermint BFT yalnızca biri için ağ oluşturma ve fikir birliğini yönetir. Başka bir deyişle düğümlerin işlemlerin gönderilmesine yardımcı olduğu ve doğrulayıcıların blok zincirine eklenecek işlemlerden biri üzerinde anlaştıkları anlamına gelir.
- Oluşturulan doğrulayıcılar kümesini tanımlamak uygulama katmanının rolüdür. Bu nedenle, geliştiriciler Tendermint BFT motorunun üzerinde genel ve özel blok zinciri inşa edebilirler.
- Uygulama, doğrulayıcıların sahip oldukları token sayısına göre seçildiğini tanımlarsa blok zinciri, Proof of Stake olarak nitelendirilir. Bununla birlikte, uygulama yalnızca sınırlı sayıda önceden yetkilendirilmiş doğrulayıcının olabileceğini tanımlarsa, blok zinciri yetkilendirilebilir veya yetkisiz olabilir. Geliştiriciler, değişim doğrulayıcılarının nasıl tanımlandığını kuralları özelleştirme özgürlüğüne sahiptir.
- Yüksek performans: Tendermint BFT, bir saniyelik bir blok süresine sahip olabilir ve saniyede binlerce işlem gerçekleştirebilir.
- Anında Kesinlik: Tendermint konsensüs algoritmasının bir özelliği de anında kesinlik olmasıdır.
Bu, doğrulayıcıların üçte birinden fazlası dürüst olduğu sürece çatallanma oluşmadığı anlamına gelir. Kullanıcılar, bir blok oluşturulur oluşturulmaz işlemlerinin sonlandırıldığından garanti etmektedir.
- Güvenlik: Tendermint konsensüsü hataları hoş görmez ancak hatalara da açıktır.
Blok zincirinde bir çatal meydana gelirse, sorumluluğu belirlemenin bir yolu vardır.
Cosmos SDK ve Diğer Uygulama Katmanı Çerçeveleri
Cosmos ATOM Nedir? Tendermint BFT, bir blok zincirinin geliştirme süresini azaltma imkânı sunar, fakat sıfırdan güvenli bir ABCI uygulaması oluşturmak kolay değildir. Cosmos SDK’nın var olmasının nedeni bu zorluktan kaynaklanmaktadır. Cosmos SDK, Tendermint BFT’de güvenli blok zinciri uygulamalarının oluşturulmasını basitleştiren genelleştirilmiş bir çerçevedir. İki ana ilkeye dayanmaktadır:
Modülerlik:
Cosmos SDK’nın amacı, geliştiricilerinin, uygulamalarının tüm işlevselliğini sıfırdan kodlamak zorunda kalmadan uygulamaya özel blok zincirleri oluşturmasına izin veren bir parça ekosistemi oluşturmayı amaçlamıştır.
Her kullanıcı SDK için bir parça oluşturabilir ve blok zincirine hazır yerleşik parçalarıkullanarak bunları uygulamaya aktarmak kadar basit bir şekilde oluşturabilir. Örnek olarak, Tendermint ekibi Cosmos Hub için gerekli bir çekirdek seti oluşturuyor.
Cosmos ATOM Nedir? Bu modüller, kendi uygulamalarını oluşturan herhangi bir geliştirici tarafından kullanılabilir. Üstelik geliştiriciler, uygulamalarını kişiselleştirmek için yeni modüller oluşturabilir. Ve ağ geliştikçe, SDK modüllerinin ekosistemi genişleyecek ve karmaşık blok zinciri uygulamalarının geliştirilmesini giderek kolaylaştıracaktır.
Yeteneklere Dayalı Güvenlik:
Yetenekleri, modülleri arasındaki güvenlik sınırlarını kısıtlayarak geliştiricilerin modüllerin birleştirilebilirliği ile ilgili daha iyi fikir yürütmelerine ve kötü niyetli ya da beklenmeyen etkileşimlerin içerisinde sınırlandırmasına imkân sunar.
Ethermint
Cosmos SDK’nın en önemli özelliklerinden biri, modülerliğinin, geliştiricilerin Golang’da bulunan hemen hemen tüm mevcut blok zinciri kod tabanlarını Cosmos SDK’ya geçirmesine izin vermesidir. Örneğin, Ethermint, Ethereum sanal makinesini SDK modülüne taşıyan bir proje olarak bilinir. Ethermint tam olarak Ethereum gibi çalışır ama aynı zamanda Tendermint BFT’nin özelliklerinden de yararlanır. Mevcut tüm Ethereum araçları, Ethermint ile uyumludur, ek çalışma olmadan akıllı sözleşmelerin aktarılmasına izin verir.
Merkezi Olmayan Uygulamayı Blok Zincirinin Üzerine Yerleştirebilme İmkânına Sahipken Neden Cosmos SDK ile Blok Zinciri Oluşturulmalıdır?
Bu soru günümüzde çoğu herhangi bir merkeze sahip olmayan aplikasyonun, Ethereum gibi sanal makine blok zincirleri üzerinde geliştirildiği göz önüne alındığında önem kazanmaktadır. İlk olarak, bu olgunun nedeninin şu ana kadar blok zincirlerinin geliştirilmesinin akıllı sözleşmelerden çok daha zor olduğu belirtilmiştir. Cosmos SDK sayesinde ise durum değişmiş ve olumlu yönde güncellemesi sağlanmıştır.
Blok Zincirlerini Birbirine Bağlama – IBC
Geliştiricilerin hızlı bir şekilde özelleştirilmiş blok zincirleri oluşturmanın bir yolu olduğuna bildiğimize göre, blok zincirlerini nasıl birbirine bağlanacağı açıklanabilmesi mümkün hale gelmektedir. Blok zincirleri arasında ki bağlantı, Blok Zincirler Arası İletişim protokolü (IBC) adı verilen bir protokol aracılığı ile sağlanır. IBC, heterojen zincirlerin birbirine değer (yani tokenler) ya da veri aktarmasına izin verebilmek için Tendermint konsensüsünün (herhangi bir “hızlı kesinlik” blok zinciri motoruyla çalışabilmesine rağmen) anında kesinlik özelliğinden yararlanır.
Heterojen Zincirler Nelerdir?
Heterojen zincirler ikiye ayrılır, bunlar: Farklı katmanlar: Heterojen zincirlerin farklı katmanları olmaktadır, diğer bir deyişle ağ oluşturma, fikir birliği ve uygulama bölümlerini nasıl uyguladıkları konusunda farklılık görülebilmektedir.
Bağımsızlık: Her blok zinciri, işi blok zincirine taahhüt edilecek bir sonra ki blok üzerinde anlaşmaya varmak olan bir dizi doğrulayıcı tarafından korunması sağlanmaktadır. Proof of Work (İş Kanıtı) blok zincirlerinde bu doğrulayıcılara miner denir.
IBC Nasıl Çalışır?
IBC’nin sisteminin ardında ki fikir oldukça kolaydır. A zincirinde ki bir hesabın B zincirine 10 token (ATOM) göndermek istediği bir örneği ele alalım:
Takip
Sürekli olarak, B zinciri A zincirinin başlıklarını alır ve bunun tersi de geçerli kılınmaktadır. Bu durum, her zincirin diğerinin doğrulayıcı kümesini izlemesini sağlar. İşin aslı ise, her zincir diğerinin istemcisini çalıştırmaya yaramaktadır.
Bir Araya Getirme
IBC aktarım işlemi başlatıldığında ATOM, A zincirinde kilitlenmektedir (bağlanmaktadır).
İspat Rölesi
Sonrasında, 10 ATOM’un bağlı olduğuna dair bir ispat A zincirinden B zincirine aktarılır.
Doğrulama
Kanıt, B zincirinde A zincirinin başlığına göre doğrulanmaktadır ve geçerli kabul edilir ise B zincirinde 10 ATOM kuponu oluşturulmaktadır.
ATOM yalnızca A zincirinde bulunduğundan dolayı B zincirinde oluşturulan ATOM’ un gerçek ATOM olmadığına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunlar, A zincirinde ki ATOM’ un B üzerinde bir temsili ve ATOM’ ların A zincirinde donmuş olduğunun bir kanıtı olmuş olacaktır.
“Blok Zincirleri İnterneti” Tasarlamak
IBC, iki ayrı cinsten blok zincirinin belirteçleri birbirine aktarmasına izin veren bir protokol olarak anılmaktadır.
Öne sürülen fikirlerden biri, ağda ki her bir blok zincirini doğrudan IBC bağlantıları aracılığı ile birbirine bağlamaktır. Bu yaklaşımla ilgili asıl sorun, ağda ki bağlantı sayısının blok zinciri sayısı ile ikinci dereceden artması olacaktır. Ağda 100 blok zinciri varsa ve her birinin birbiri ile bir IBC bağlantısı sürdürmesi gerekiyorsa, bu 4950 bağlantı olması anlamına gelir.
Tendermint Olmayan Zincirler Arasında Köprü Oluşturma
Cosmos’ un yapısı, Tendermint tabanlı zincirlerin nasıl birlikte çalışabileceğini göstermeye yaramaktadır. Fakat Cosmos, Tendermint zincirleri ile sınırlı kalmaz. Aslında, her tür blok zinciri Cosmos’a bağlanabilir. Bu aşamada ise asıl ayırt edilmesi gereken iki durum söz konusudur, bunlar: Hızlı kesinlik zincirleri ve olasılıksal kesinlik zincirleridir.
Hızlı Kesinlik Zincirleri
Herhangi bir hızlı kesinlikli konsensüs algoritmasını kullanan blok zincirleri, IBC’yi uyarlayarak Cosmos ile bağlantı kurmaya yaramaktadır. Buna örnek olarak, Ethereum Casper FFG’ye (Friendly Finality Gadget) geçiş yapmış olsaydı, IBC’yi Casper ile çalışacak şekilde uyarlayarak onunla birlikte Cosmos Ekosistemi arasında doğrudan bir bağlantı kurulabilmesi daha mümkün hale gelebilirdi.
Olasılıksal Kesinlik Zincirleri
Proof of Work zincirleri gibi hızlı kesinliğe sahip olmayan blok zincirleri için işlemler biraz daha karmaşık bir durumdur. Bu zincirler için Peg-Zone ismi ile bilinen özel bir cins proxy zinciri kullanılmaktadır. Peg-Zone, başka bir blok zincirinin durumunu izleyen bir blok zinciri olarak adlandırılmıştır.
Ölçeklenebilirliği Çözme
Blok zincirlerin basit bir şekilde oluşturulabildiği açıklandığına göre, üzerinde durulması gereken bir başka konu da ölçeklenebilirlik özelliği olacaktır. Cosmos, iki tür ölçeklenebilirlikten yararlanmaktadır, bunları şu şekilde inceleyebiliriz:
Dikey ölçeklenebilirlik: Blok zincirinin kendisini ölçeklendirme yöntemlerini kapsar. Proof of Work’ten uzaklaşarak ve bileşenlerini optimize ederek Tendermint BFT, saniyede binlerce işleme ulaşmaya yaramaktadır.
Yatay ölçeklenebilirlik: Konsensüs motoru ve uygulama son derece optimize edilmiş olsa dahi bir noktada tek bir zincirin işlem oylumu kaçınılmaz olarak aşamayacağı bir engelle karşı karşıya kalmaktadır.
Sonuç Olarak Üç Kısa Noktada Cosmos Nedir?
Cosmos, Tendermint BFT ve Cosmos SDK’nın modülerliği sayesinde blok zincirlerini güçlü ve geliştirilmesi basit hale getirmeyi sağlar. Cosmos, blok zincirlerinin IBC ve Peg-Zones aracılığı ile birbirleriyle değer aktarmalarını sağlarken, özerkliklerini korumalarına izin vermesini sağlamaktadır.
Piyasada Kaç Cosmos (ATOM) Coin Var?
ATOM coin’in kendine özgü 260.906.513 adet toplam arzı miktarı bulunduğu açıklanmıştır. Bu Kripto para birimleri, madencilikten ziyade staking yöntemi ile de kazanılabilmektedir.
Cosmos Ağı Güvenli mi?
Cosmos’un, Proof of Stake konsensüs algoritması kullandığı ilk bu yazıda belirtildi. Yüksek meblağda ATOM tokenine sahip olan doğrulayıcı node (düğüm)’ların, işlemleri doğrulamak ve ödül kazanmak için seçilme olasılığı daha fazla olmaktadır. Kurallara uygun hareket etmediği tespit edilen düğümler cezalandırılarak, sahip oldukları tokenleri kaybetme riski ile karşı karşıya kalabilmeleri olası bir durumdur.
teCosmos (ATOM) Nasıl Satın Alınır?
Cosmos ATOM Nedir? Kripto para yatırımı yapmayı isteyenler için Cosmos (ATOM) nasıl alınır satılır sorusunun yanıtı sıklıkla merak edilmektedir. Bunun için ya madencilik yapılır ya da bu işlemler özel olarak oluşturulmuş Kripto para borsası kullanmanız daha faydalı olacaktır.
Türkiye’de, Türk Lirası ile Cosmos (ATOM) satın almak zannedildiğinin tam tersine oldukça basit ve hızlı bir süreçtir. Herhangi teknik bir bilgiye ve resmi evrağa ihtiyaç duymadan Cosmos (ATOM) satın alabilmeniz mümkündür.
